Στις 21 Φεβρουαρίου 2025, ο Ευρωπαίος Συνήγορος του Πολίτη εξέδωσε απόφαση έπειτα από έρευνα που διεξήγαγε σχετικά με τον τρόπο διαχείρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ συνοριακών επιχειρήσεων της Ελλάδας (υπόθεση 1418/2023/VS). Η έρευνα του Συνηγόρου του Πολίτη ξεκίνησε στις 7 Νοεμβρίου 2024 μετά την κοινή προσφυγή των οργανώσεων de:border // migration justice collective, Legal Centre Lesvos, HIAS Greece, Equal Rights Beyond Borders, και Mobile Info Team, με την υποστήριξη πολλών διακεκριμένων δημοσιογραφικών και ερευνητικών ομάδων, μεταξύ των οποίων το Border Violence Monitoring Network, η Forensic Architecture, το Lighthouse Reports, και η Λένα Καραμανίδου.
Ο Ευρωπαίος Συνήγορος του Πολίτη καταλήγει σε λεπτομερείς διαπιστώσεις σχετικά με διάφορες ανεπάρκειες κατά την (μη) παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την καλεί να εφαρμόσει τέσσερις σημαντικές «συστάσεις βελτίωσης», μεταξύ των οποίων:
- Να δημοσιοποιήσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη συμμόρφωση των συνοριακών επιχειρήσεων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ με τα θεμελιώδη δικαιώματα, παίρνοντας υπόψη ανεξάρτητες πηγές πληροφόρησης καθώς και να ορίσει σαφή κριτήρια για την αναστολή ή την παρακράτηση κονδυλίων σε περίπτωση παραβιάσεων.
- Να επανεκτιμήσει τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τον όρο οριζόντιας εφαρμογής της Χάρτας των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (Charter HEC), λαμβάνοντας υπόψη τις αξιόπιστες και επαναλαμβανόμενες καταγγελίες και αναφορές σχετικά με συστηματικές παραβιάσεις των κανόνων της ΕΕ και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
- Να ενισχυθεί η διαφάνεια στο έργο της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένης της δημοσίευσης των εκθέσεων συμμόρφωσης και των σχετικών καταγγελιών.
- Να διασφαλιστεί η ουσιαστική συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην παρακολούθηση και τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τα θεμελιώδη δικαιώματα όταν γίνεται χρήση των κονδυλίων της ΕΕ.
Οι προτάσεις
αυτές είναι μεν ευπρόσδεκτες, ωστόσο επαναλαμβάνουν κατά κύριο λόγο τις ήδη
ισχύουσες νομικές υποχρεώσεις της Επιτροπής. Δημιουργούνται επομένως σοβαρές αμφιβολίες
σχετικά με τη δυνατότητα του Ευρωπαίου Συνηγόρου του Πολίτη να εξασφαλίσει την ύπαρξη
λογοδοσίας, δεδομένου ότι είναι ο μόνος
φορέας στον οποίον μπορούν να απευθύνουν καταγγελίες τα μέλη της κοινωνίας των
πολιτών. Παρά τις σημαντικές διαπιστώσεις και τις συγκεκριμένες συστάσεις της απόφασης,
ο ΣτΠ αποτυγχάνει να αναγνωρίσει το γεγονός ότι ή Επιτροπή παραβιάζει ήδη τις υποχρεώσεις
που της επιβάλλει το δίκαιο της ΕΕ, στο βαθμό που συνεχίζει να χρηματοδοτεί τις
συνοριακές επιχειρήσεις της Ελλάδας οι οποίες συνδέονται με σοβαρές και
συστηματικές παραβιάσεις του δικαίου της ΕΕ και των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Με την ολοκλήρωση της έρευνας -και παρά τα στοιχεία που αποδεικνύουν τη μη συμμόρφωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το δίκαιο της ΕΕ- ο Ευρωπαίος Συνήγορος του Πολίτη αποφεύγει ουσιαστικά να διαπιστώσει κακοδιοίκηση, αφήνοντας να χαθεί μια σημαντική ευκαιρία να τεθεί το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ σε λογοδοσία για την παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στα σύνορα της Ευρώπης και να συμβάλλει έτσι σε μια συστημική αλλαγή.
Ο Ευρωπαίος Συνήγορος
του Πολίτη έχει καλέσει την Επιτροπή να απαντήσει στις συστάσεις του και να ανακοινώσει
τις προθέσεις και τα σχέδιά της για την εφαρμογή τους έως το τέλος Μαΐου του 2025.
Από την πλευρά μας καλούμε την Επιτροπή να ενεργήσει άμεσα, αποτελεσματικά και
με καλή πίστη για να υλοποιήσει τις συστάσεις του Ευρωπαίου Συνηγόρου του
Πολίτη. Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε την απόκριση και τις ενέργειές της
Επιτροπής και της Ελληνικής Κυβέρνησης και θα εκτιμήσουμε την πιθανή ανάγκη για
την υποβολή περεταίρω καταγγελιών.
Η ανάλυσή μας σχετικά με την απόφαση του Ευρωπαίου Συνήγορο του Πολίτη και τις επιπτώσεις της είναι διαθέσιμη στα αγγλικά εδώ.